De familie Ingenohl-Sauerbeck
Dit monumentale herenhuis werd gebouwd in opdracht van de familie Ingenohl-Sauerbeck, een welstellend Duits echtpaar. Carl Ingenohl (1849-1934) is afkomstig uit de buurt van Koblenz en wijkt in 1876 uit naar Antwerpen. Hij richt er het bedrijf C. Ingenohl & Co op, een sigarenbedrijf met filialen tot in de Filipijnen en Hongkong. In Antwerpen is zijn bureel gevestigd in de Kipdorpvest. Carl Ingenohl en zijn vrouw Marie Sauerbeck (1858-1932) krijgen vier dochters, waarvan de oudste sterft op zevenjarige leeftijd. Het huis op nr. 37, dat ook aan de familie toebehoort, is daarom naar haar vernoemd: Villa Jenny. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt Hôtel Ingenohl door de Duitsers in beslag genomen.
Hôtel Ingenohl
Het herenhuis heeft een voorpleintje dat oorspronkelijk werd afgesloten door een smeedijzeren sierhek. In de bel-etage werden gasten ontvangen, de privé-vertrekken bevonden zich op de eerste verdieping. Het souterrain en tussenverdieping waren bestemd voor het personeel. Let op de elegante versieringen op de gevel: leeuwenkoppen, gevleugelde nimfen en helemaal bovenaan een achtpuntige ster. Het beeld van de zittende vrouw links van de ster symboliseert de industrie (let op het tandwiel), de mannenfiguur rechts de handel (te zien aan de hermesstaf). Ze maken duidelijk waar de eigenaar zijn rijkdom aan te danken heeft. Het ontwerp is ook hier van Jos Hertogs, de Antwerpse architect die bij de rijke burgerij en dus ook bij de Duitse notabelen dankbare klanten vindt. In de jaren dertig wordt het pand in opdracht van Ingenohls nakomelingen opgesplitst in statige appartementen. Het gebouw is nog steeds in het bezit van de familie.
Eens een Duitser, altijd een Duitser?
In het stadsarchief van Antwerpen worden talloze 'vreemdelingendossiers' bewaard. Deze dossiers werden door het stadsbestuur opgemaakt over alle inwoners die niet de Belgische nationaliteit bezaten. Ook van Carl Ingenohl is er een dossier, of liever van Charles Ingenohl, zoals de Franstalige administratie hem steevast registreert. De autoriteiten vinden hem een man van “onberispelijk” gedrag en zeden, zo blijkt uit een archiefdocument uit 1884. Na de Eerste Wereldoorlog volgt een nieuw onderzoek, dit keer naar zijn houding tijdens de bezetting. Ingenohl is ondertussen tot Belg genaturaliseerd. Hoewel men geen enkel bewijs vindt dat hij met “den vijand” handel dreef tijdens de oorlog, bevat het rapport toch tekenen van achterdocht. “Niettemin schijnt hij Duitscher van hart te zijn gebleven,” klinkt het. “Zijne twee oudste dochters zijn met Duitschers gehuwd en wonen in Duitschland. […] Te huis wordt er alleenlijk Duitsch gesproken.” Het hier geformuleerde voorbehoud is geen alleenstaand geval. De Duitse gemeenschap wordt al langer verweten zich onvoldoende te integreren in de lokale samenleving – een kritiek die aan betekenis wint als de oorlog beide naties tegen elkaar opzet.
Afbeeldingen
1. Het houten schrijnwerk van de inkomdeuren en vensters zijn bewaard gebleven. (© dasKULTURforum Antwerpen)
2. Ook Villa Jenny werd ontworpen door Jos Hertogs. (© dasKULTURforum Antwerpen)
3. Het domein van de Ingenohls strekt zich uit van de Van Schoonbekestraat tot de Valkenburgstraat. In de tuin bevonden zich een koetshuis, een volière met duiventoren en een tuinpaviljoen. (© Agentschap Onroerend Erfgoed)
4. Reclame voor Ingenohls sigaren en cigarillos, die merknamen droegen als "La Perla del Oriente", "El Cometa" en "Grandasia". (© met de vriendelijke toestemming van Carl Ingenohls nakomelingen)
5. Let op de vrolijke tegelpanelen met de bloemenguirlandes en de huisnaam "Villa Jenny". (© dasKULTURforum Antwerpen)
6. Symbolische ornamenten sieren de gevel van Hôtel Ingenohl. (© dasKULTURforum Antwerpen)
7. Documenten uit het vreemdelingendossier van Carl Ingenohl. Nederlandstalige politieverslagen werden steevast naar het Frans vertaald. (© Stadsarchief Antwerpen/Felixarchief)
Vervolg de wandeling door de Van Schoonbekestraat en sla linksaf het paadje van het Vinkenhof in. Aan de uitgang van het parkje kom je in de Vinkenstraat. Sla meteen rechtsaf de Jan Blockxstraat in. Kijk naar nummers 28, 2 en 1.
