Het Merwedekanaal werd eind 19e eeuw met de hand gegraven en in 1892 geopend. Het kanaal ontlastte de veel te drukke en smalle scheepvaartroute van Duitsland naar Amsterdam die via de Vaartsche Rijn, Oudegracht en de Vecht liep.
Het nieuwe kanaal werd voorzien van 14 draaibruggen. Daarvan zijn er nog maar 2 over: de Muntbrug (bouwjaar 1889) en haar evenknie in Hei- en Boeicop (gemeente Vijfheerenlanden). De brug biedt een fraai uitzicht op de kruising van twee waterwegen en het Muntsluizencomplex.
De aanleg van het Merwedekanaal was een zaak van het Rijk; dat is onder meer te zien aan de Rijkspeilschaal die naast de ophaalbrug te zien is. Nog steeds is Rijkswaterstaat eigenaar van het kanaal, dat inmiddels midden in de stad ligt. Het kanaal trok veel industrie aan; de sporen hiervan zijn nog altijd zichtbaar. De komende jaren wordt het gebied ten westen van het kanaal getransformeerd tot een duurzame autovrije woonwijk met zesduizend woningen: de Merwedekanaalzone.
Vlak na de Muntbrug staat een informatiebord van De Stichtse Rijnlanden, waarop je goed kunt zien welke kanalen er allemaal zijn in en rond Utrecht, hoe het water stroomt en welk watererfgoed hier bij de Munt te bewonderen is. Het Merwedekanaal had ook een rol in de Nieuwe Hollandse Waterlinie: het werd ingezet om water uit de Lek naar de inundatievelden ten noorden van Utrecht te voeren. Dat water mocht natuurlijk niet via de Leidsche Rijn wegvloeien. Daarom zijn aan weerszijden damsluizen gebouwd, waarmee de Leidsche Rijn aan beide zijden kon worden afgesloten met schotbalken. Je vindt ze bij de beide ophaalbruggen aan weerszijden van de Muntbrug.
