Het Museum Stad Appingedam geeft een gevarieerd beeld van de eeuwenoude geschiedenis van de stad en de streek Fivelingo. De vernieuwde vaste opstelling besteed bijzondere aandacht aan de ‘Damster vrijheid’, de eeuwenoude traditie van burgerlijke rechten. Deze geschiedenis is nauw verbonden met de naam Cleveringa, een wijdvertakte Groninger familie van juristen, predikanten en artsen. In en rondom de stad vinden we meerdere herinneringsplaatsen van de Groninger familie Cleveringa, zoals de Cleveringa-heerd bij Usquert. Op deze stadswandeling volgen we het spoor van een van de bekendste Appingedammers, de jurist professor Rudolph Pabus Cleveringa. Hoewel hij al op zijn vierde jaar met zijn ouders naar Heerenveen verhuisde, kwam hij hier vaak en graag.
Het Museum Stad Appingedam toont de door professor Cleveringa geschonken verzetsonderscheidingen. Het borstbeeld is ter beschikking gesteld door beeldhouwer Eja Siepman van den Berg, die hem op hoge leeftijd portretteerde, enkele jaren voor zijn dood in Oegstgeest in 1980.
Professor Cleveringa, hoogleraar in de Rechten aan de Universiteit van Leiden, bewaarde levendige herinneringen aan zijn geboortestad. Dit ‘Ex Libris’, het beeldmerk van zijn boekenverzameling, stelt de ‘Damster Vrijheid’ voor (zie afbeelding 2). Centraal staat de ‘Buurbrief’ van 1327, de bevestiging van de stadsrechten van Appingedam door de vergadering van vrije Friezen onder de ‘Upstalsboom’, de open gerechtsplaats bij Aurich, tegenwoordig in het Duitse Oost-Friesland (zie afbeelding 3).
In de 'Buurbrief' staat te lezen:
Wij, de rechters van de Zeelanden en de raadsmannen van Fivelgo, hebben door middel van dit stuk goed bevonden en verklaren dat de rechters van de gemeenschap van Appingedam voor ons zijn verschenen en ons vanwege ons gezag nederig hebben verzocht om de rechtsregels, gewoonten en bepalingen, volgens welke hun voorgangers sinds lange tijd gewoon waren recht te spreken, te bevestigen en ondubbelzinnig vast te stellen, zodat er streng de hand aan kan worden gehouden.
