Straatje van Vermeer – KLM-huisje 76

Kijk even naar de overkant van de gracht. Naar die huizen op nummer 40 en 42. Op het eerste gezicht is daar niets bijzonders mee, maar ze hebben wel een bijzonder verhaal.
U staat nu namelijk op de plek waar Vermeer vermoedelijk ‘Het Straatje’ heeft geschilderd. Dit schilderij is één van de bekendste werken van Johannes Vermeer. Hij schildert het doek omstreeks 1658. Van het huis rechts op het schilderij is een KLM-huisje gemaakt, nummer 76.
Op het doek zie je twee huizen met een poort, en een vrouw en een paar spelende kinderen. Het pand rechts heeft een trapgevel met klimmende kantelen, die gelet op de bouwstijl van voor de stadsbrand van 1536 moet zijn. In het midden van het schilderij zien we een schrobgoot waaruit je kunt afleiden dat de huizen aan een gracht hebben gestaan. Al eeuwenlang wordt gespeculeerd waar ‘Het Straatje’ precies is gemaakt. Verschillende theorieën doen de ronde totdat kunsthistoricus Frans Grijzenhout in 2015 het adres Vlamingstraat 40 en 42 aanwijst. De hoogleraar baseert zich op het Register op het kadegeld uit 1667, de Legger van het diepen der wateren binnen de stad Delft. Hierin staan de kenmerken van alle huizen beschreven, zodat men precies weet hoeveel de bewoners moesten betalen voor het onderhoud van de grachten. Op een schilderij van Delft na de brand van 1536 is te zien dat dit huis aan de ramp is ontkomen, en dat klopt dus met de bouwstijl. In de 17e eeuw woont in dit huis bovendien de tante van Johannes Vermeer, met haar drie ongehuwde dochters. De tante voorziet in haar levensonderhoud met de verkoop van pens. Het rechterpoortje staat tot ver in de negentiende eeuw bekend als de Penspoort. De overeenkomsten tussen het schilderij en de echte situatie zijn verbluffend, al zijn er nog steeds mensen die aan de uitkomst van het onderzoek twijfelen. Na de ontdekking van de hoogleraar heeft het Rijksmuseum, waar het sinds de jaren twintig van de vorige eeuw hangt, ‘Het Straatje’ in 2016 tijdelijk aan museum Prinsenhof uitgeleend. Na 320 jaar kwam deze Vermeer dus eventjes thuis.