Heinrich Albert von Bary: de “Duitse burgemeester van Antwerpen”
Als deze straat in 1903 wordt opgeleverd, heet ze “von Barystraat”, vernoemd naar de eigenaar van de kavels. Heinrich Albert von Bary (1847-1925) wordt geboren in Wuppertal. Zijn verre Franse protestantse voorouders geven hem zijn Frans klinkende naam en voorliefde voor de Franse cultuur en taal. Rond 1875 vestigt hij zich in Antwerpen, waar hij door handel, bankieren en ondernemerschap een groot zakenimperium uitbouwt. Hij wordt sterk gewaardeerd voor zijn activiteiten in de Antwerpse haven. Daarnaast leidt hij de “Central-Ausschuss der Deutschen Vereine”, de koepelorganisatie van de maar liefst vijftig verenigingen van de Duitse kolonie. Zijn bijnaam “Duitse burgemeester van Antwerpen” verraadt dat hij als het hoofd van de Duitse kolonie wordt gezien. Von Bary oogst ook kritiek, onder meer vanwege zijn uitgesproken francofilie en zijn compromitterende gedrag tijdens de oorlog.
Na de oorlog
De Eerste Wereldoorlog is een gespannen periode voor de Duitse Antwerpenaren. Terwijl de enen zich Belgischgezind tonen, kiezen anderen resoluut kant voor hun Duitse vaderland. Von Bary behoort tot deze laatste groep. Hij roept de Duitse kolonie zelfs op om oorlogsbijdragen te betalen voor het Duitse leger. Na de oorlog worden zijn bezittingen openbaar verkocht en wordt de straat die zijn naam draagt hernoemd naar de componist en directeur van het Antwerps conservatorium, Jan Blockx. Slechts enkele straten vernoemd naar Duitse notabelen blijven behouden, zoals de Grisar- en de Lemméstraat.
Film kijken in een imposante turnhal
De hoekhuizen met huisnummers 2 en 28 behoren tot de vijf woningen die von Bary en een mede-investeerder in 1903 laten bouwen. Het monumentale gebouw op nr. 1 ter hoogte van de bocht is de in 1904 geopende turnzaal van de “Deutsche Turnverein”. Deze vereniging wordt opgericht in 1882 en telt in 1912 zo’n 700 leden. Naast turnen organiseert ze voordrachten, feesten en ook wel eens een “kinematografische vertooning”. Doorheen de jaren wordt de turnhal grondig verbouwd. Het toegangsgebouw met café, de verenigingslokalen en de kegelbanen verdwijnen; de indrukwekkende driebeukige hal en de grote raampartij blijven bewaard.
Afbeeldingen
1. De vijf burgerhuizen in art-nouveau-stijl, die von Bary liet optrekken, markeerden de hoeken van de naar hem genoemde straat. (© dasKULTURforum Antwerpen)
2. Ook het hoekhuis op nr. 2 is nog het originele gebouw. Let op de smeedijzeren borstwering en sgrafitti (in pleister gekraste versiering) in art-nouveau-stijl. (© dasKULTURforum Antwerpen)
3. Deze mededeling verscheen op 28 december 1918 in de Gazet van Antwerpen.
4. De "Deutsche Turnhalle" werd in 1904 feestelijk ingehuldigd. Ze werd nadien nog in verschillende fases uitgebreid.
5. De grote raamconstructie, die tijdens de Tweede Wereldoorlog na beschadigingen werd toegemetst, werd na vele decennia in ere hersteld. (© dasKULTURforum Antwerpen)
6. In 1999 werd het gebouw aangekocht door het architectenbureau eld. Het renoveerde de "Turnhalle" met respect voor de originele structuur. (© Lucid)
Wandel verder en sla linksaf de Verdussenstraat in, sla rechtsaf de Vinkenstraat in en ga linksaf over de verkeersverhoging om de Lange Lozanastraat over te steken. Wandel de Ballaarstraat in, recht tegenover de bushalte. Neem vervolgens de tweede straat rechts: de Clementinastraat. Achter de gevel van nummer 24 gaat een groot complex schuil dat niet zichtbaar is van de straatzijde: de voormalige kantoren en paardenstallen van de American Petroleum Company; een bedrijf met Duitse wortels…
